Οι καλλιτέχνες πάντα χρησιμοποιούσαν την τεχνολογία για να παράγουν εικόνες. Ο Johannes Vermeer χρησιμοποιούσε camera obscura, φακούς και καθρέπτες για να παράγει τα εκπληκτικά έργα του ζωγραφικής, τα οποία έχουν μια φωτογραφική ποιότητα.
Η camera obscura και η camera lucida ήταν εργαλεία των ζωγράφων για αιώνες. Η φωτογραφία γεννήθηκε μέσα από την εξέλιξη αυτών των τεχνολογιών. Η τεχνολογία της φωτογραφίας επέτρεψε τη σταθεροποίηση του ειδώλου που προβάλλεται από μιά κάμερα όπως η camera obscura πάνω σε μια φωτοευαίσθητη επιφάνεια.
Η εφεύρεση της φωτογραφίας έφερε μια επανάσταση στην εικόνα. Επέτρεψε την καταγραφή και τεκμηρίωση κάθε πτυχής της κοινωνίας μας. Η φωτογραφία ήταν αμφιλεγόμενη σαν μέσο παραγωγής τέχνης. Θεωρήθηκε περισσότερο σαν χειροτεχνία, ένα μηχανικό παραστατικό μέσο που προσομοιώνει μόνο αυτό που βρίσκεται μπροστά στην κάμερα και τίποτα περισσότερο. Η φωτογραφία ήταν μια απλή και απρόσωπη αναπαραγωγή της “πραγματικότητας” και επομένως δεν μπορούσε να θεωρηθεί τέχνη.
Αυτή η ειδική σχέση της φωτογραφίας με την “πραγματικότητα” ήταν και εξακολουθεί να είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό της. Βέβαια, επέτρεψε τη δημιουργία, τεκμηρίωση και διάδοση της Ιστορίας της Τέχνης, αφού χωρίς ακριβείς εικόνες των έργων τέχνης δεν θα ήταν δυνατή η παρουσίασή τους στο ευρύ κοινό.
Επίσης ώθησε τη ζωγραφική να κινηθεί πέρα από τον ρεαλισμό αφού όλες οι εφαρμογές εικόνας που απαιτούσαν ρεαλιστική αποτύπωση (πορτραίτο, αρχιτεκτονική, προϊόντα, επιστημονικές και βιομηχανικές εφαρμογές, κτλ.), απορροφήθηκαν από τη φωτογραφία.
Η ψηφιακή τεχνολογία και το διαδίκτυο απελευθέρωσαν τη φωτογραφία από την υλική της υπόσταση και πλέον ταξιδεύει απεριόριστα στο δικτυωμένο κόσμο μας. Η φωτογραφική εικόνα μετατράπηκε σε εικόνα δεδομένων (data image). Η ψηφιακή εικόνα μπορεί πλέον να μετουσιώνεται. Η Υπολογιστική Φωτογραφία (Computational Photography) και οι εφαρμογές Artificial Inteligence (Τεχνητής Νοημοσύνης) έχουν αλλάξει τη φωτογραφία.
Η φωτογραφική μηχανή μπήκε και έμεινε μόνιμα στην τσέπη και τη ζωή όλων των ανθρώπων. Η φωτογράφιση σαν πρακτική είναι πλέον καθημερινότητα για όλους.
Εικόνες μέσω Τεχνητής Νοημοσύνης
Κάθε μέρα ανεβαίνουν στο διαδίκτυο εκατοντάδες εκατομμύρια φωτογραφίες. Αυτός ο ωκεανός οπτικών πληροφοριών δημιούργησε τη δυνατότητα εκπαίδευσης αλγορίθμων πάνω σε μεγάλα σύνολα (data sets) εικόνων και κειμένου (εικόνες με λεζάντες). Μπορούν έτσι να ανιχνευθούν μοτίβα τα οποία ιχνηλατούν την οπτική μας αντίληψη και εξάπτουν τη φαντασία μας.
Η αλγοριθμική εικόνα γεννήθηκε και παίρνει κίνηση από τον ποταμό εικόνας που πηγάζει από τη δικτυωμένη φωτογραφία. Έχει ανάγκη τη φωτογραφική εικόνα, γιατί πρέπει να μάθει από αυτή. Αφού εκπαιδευτεί μπορεί έπειτα να εικάζει τις δικές της εικόνες.
Η ταπεινή “μηχανική” φωτογραφική εικόνα γέννησε ένα νέο είδος εικόνας, την αλγοριθμική, η οποία θα αλλάξει τον τρόπο παραγωγής της δημιουργικής εικόνας. Κανείς όμως δεν γνωρίζει ακόμα που θα οδηγήσουν αυτές οι αλλαγές την κοινωνία και τον πολιτισμό μας.
Νέες τεχνολογίες – Νέα προβλήματα
Η εφεύρεση και εξάπλωση της φωτογραφίας σαν πρακτική δημιούργησε προβλήματα. Ποιός έχει δικαίωμα να φωτογραφίζει και τι μπορεί να φωτογραφηθεί. Στις μέρες μας η δημοσίευση φωτογραφίας δρόμου, που κάποτε ήταν πολύ σημαντικό και ελεύθερο φωτογραφικό θέμα, ουσιαστικά απαγορεύεται στα περισσότερα κράτη του δυτικού κόσμου λόγω της νομοθεσίας περί προσωπικών δεδομένων.
Η αλγοριθμική εικόνα δημιουργεί επίσης νέα προβλήματα. Οι προγραμματιστές των αλγορίθμων προσπαθούν να περιορίσουν τις εικόνες που μπορούν να παραχθούν στα κοινωνικά πλαίσια ηθικής χρήσης. Π.χ. απορρίπτουν την δημιουργία φωτορεαλιστικών εικόνων που παράγουν σεξουαλικές εικόνες παιδιών, βίαιο περιεχόμενο, περιεχόμενο που υποκινεί μίσος, fake news, κτλ.
Σημαντικός παράγοντας είναι η ποιότητα του dataset στο οποίο εκπαιδεύεται ο αλγόριθμος. Ανάλογα με τη σύνθεση του dataset, αναπαράγονται τα στερεότυπα, οι προκαταλήψεις και οι παραλείψεις της κοινωνίας.
Δεν είναι ξεκάθαρα τα όρια και το πλαίσιο χρήσης των dataset για εφαρμογές αλγοριθμικής εικόνας. Οι εταιρείες κατασκευής αυτών των συστημάτων αλγορίθμων χρησιμοποιούν χωρίς περιορισμό εικόνες που βρίσκουν ελεύθερα στο διαδίκτυο, χωρίς να πάρουν την άδεια των δημιουργών τους. Οι εφαρμογές AI μπορούν να παράγουν νέες εικόνες με τα στυλ που έχουν αφομοιώσει. Ποιός έχει τα πνευματικά δικαιώματα στην εικόνα που παράγεται με το στυλ κάποιου καλλιτέχνη;
Η αλγοριθμική εικόνα περιβάλλεται από τον ορισμό “Τεχνητή Νοημοσύνη”. Όλα πλέον είναι δυνατά για τη μηχανή σύμφωνα με τα media. Στο εξώφυλλο του Cosmopolitan γράφει “And it took only 20 seconds to make”, η αλήθεια όμως είναι πολύ διαφορετική. Η δημιουργός του χρησιμοποιώντας το σύστημα Dalle-2 έκανε εκατοντάδες προσπάθειες και πολλές ώρες δουλειάς για να πάρει το αποτέλεσμα που ήθελε.
Τα AI εργαλεία παραγωγής και διαμόρφωσης εικόνας είναι ακόμα στην αρχή τους. Θα χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο στην παραγωγή εφαρμοσμένης και καλλιτεχνικής εικόνας.
Μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πάρα πολλές εφαρμογές όπως:
- Στη φωτογραφία για προσθήκη & αφαίρεση αντικειμένων, δημιουργία φωτορεαλιστικών εικόνων με απλή περιγραφή κειμένου
- Σε γραφιστικές εφαρμογές όπως η σχεδίαση εξωφύλλου βιβλίου, αφίσας
- Στη διακόσμηση με παραγωγή μοτίβων και έργων
- Στην τέχνη
- Στο σχεδιασμό πρωτοτύπων, όπως προϊόντα, αρχιτεκτονική
- Στην παραγωγή βίντεο, animation
Κανείς δεν γνωρίζει ακόμα το εύρος των εφαρμογών καθώς και τις αλλαγές που θα επιφέρουν στην κοινωνία. Επίσης, οι τεχνολογίες αυτές εγείρουν πολλά ζητήματα ηθικής και πνευματικών δικαιωμάτων που θα πρέπει να λυθούν.
