Πληροφορίες για την έκθεση στον ιστότοπο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς.
Οι εφαρμογές συνθετικής εικόνας, text-to-image ΑΙ (κείμενο-σε-εικόνα μέσω τεχνητής νοημοσύνης), επιτρέπουν την άμεση παραγωγή εικόνων με διάφορα θέματα και στυλ. Ο χρήστης εισάγει ένα σύντομο περιγραφικό κείμενο και το σύστημα παράγει μια τετράδα εικόνων. Χωρίς γνώσεις φωτογραφίας, ζωγραφικής, σχεδίου, γραφιστικής, ή άλλης τεχνικής, οποιοσδήποτε μπορεί εύκολα να παράγει τις αντίστοιχες εικόνες.
Αυτές οι τεχνολογίες είναι ακόμα στην αρχή τους, είναι όμως ξεκάθαρο ότι επιφέρουν μια επανάσταση στην παραγωγή της εικόνας και ταυτόχρονα μια αμφισβήτηση θεμελιωδών παραδοχών μας για την τέχνη. Η εφεύρεση της φωτογραφίας είχε επιφέρει αντίστοιχη επανάσταση, αυξάνοντας κατά πολύ τoν αριθμό των ανθρώπων που παρήγαγαν εικόνες ενώ η σχέση της με τις “καλές” τέχνες αμφισβητήθηκε έντονα.
Οι τεχνολογίες text-to-image AI προσφέρουν “μηχανική” παραγωγή εικόνων μέσω απλών οδηγιών κειμένου (prompt), αυξάνοντας το δημιουργικό δυναμικό όλων. Το βάρος πέφτει έτσι στην ιδέα θυμίζοντας ότι στην εννοιολογική τέχνη η ιδέα ή η έννοια πίσω από το έργο τέχνης είναι πιο σημαντική από την τεχνική ικανότητα ή αισθητική. Το έργο αρκετών εννοιολογικών καλλιτεχνών είναι ένα σετ οδηγιών το οποίο μπορεί να εκτελεστεί από τρίτους ώστε να αναπαραχθεί το έργο. Υπάρχει μια αποστασιοποίηση της τέχνης από την τεχνική. Οι οδηγίες κειμένου (prompt) αναπαράγονται και αναδιατυπώνονται γρήγορα στο διαδίκτυο, δημιουργώντας έτσι εικονογραφικά ρεύματα.
Δεν μπορούμε ακόμη να προβλέψουμε την επίδραση αυτών των τεχνολογιών στην κοινωνία. Έχουν ήδη δημιουργηθεί ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας αφού χρησιμοποιούνται στην “εκπαίδευση” των αλγορίθμων εικόνες χωρίς την έγκριση των δημιουργών τους. Μπορούν να κατοχυρωθούν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε ιδέες ή στυλ; Αν το στυλ ή φόρμα μπορεί να αναπαράγεται με τόση ευκολία ποιό θα είναι το διακριτό στοιχείο που θα ξεχωρίζει τους δημιουργούς;
Η λογοκρισία παρουσιάζεται σαν αναγκαίο κακό στην παραμετροποίηση αυτών των συστημάτων. Για την αποφυγή δημιουργίας εικόνων με περιεχόμενο ρατσιστικό, μίσους, χλευασμού, απειλητικό, βίαιο, σεξουαλικό, άσεμνο, βέβηλο, παράνομο, παραπλανητικό, συνωμοσιολογικό, κ.α. έχουν ενσωματωθεί φίλτρα που απαγορεύουν λέξεις κλειδιά. Έτσι περιορίζεται σημαντικά η ελευθερία στην εικόνα. Εικόνες όπως το έργο L’Origine du monde (Η προέλευση του κόσμου) του Gustave Courbet, η εικόνα του Μωάμεθ, κ.α. δεν μπορούν να παραχθούν.
Τα σύνολα δεδομένων (dataset) που χρησιμοποιούνται στη διάρκεια της εκμάθησης των αλγορίθμων καθορίζουν και τις εικόνες που παράγουν. Tα dataset αναδυκνύονται στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης η σημαντικότερη “πρώτη ύλη”.
Είναι φανερό στις εικόνες που παράγουν αυτές οι εφαρμογές generative AI, ότι δεν έχουν “ελληνική ματιά”. Παράγουν αρκετά στερεότυπα και προκαταλήψεις θυμίζοντας μάλιστα τους πρώτους φωτογράφους που απεικόνισαν τον Ελληνικό χώρο, οι οποίοι εξαντλούσαν τη θεματολογία τους στους αρχαίους ερειπιώνες, επηρεάζοντας μάλιστα και τους πρώτους έλληνες φωτογράφους. Τι προσπάθειες θα κάνουμε στην Ελλάδα ώστε να επιμεληθούμε σύνολα δεδομένων τα οποία θα διαμορφώνουν την πολιτισμική μας ταυτότητα;
